Bölümler | Kategoriler | Konular | Üye Girişi | İletişim

Unutulan Haya

Haya kelimesinin asıl manası utanmak demektir,sözlükte utanma,çekinme,vazgeçme gibi anlamlara gelir ve bir ahlak kavramıdır,kınanma duygusu ile toplum ve dini kurallara uygun davranma veya bunu sağlayan bir duygudur
Kur'ân'ı kerimde hayâ kelimesinin türevleri üç yerde geçmektedir ( 1 ). Ayrıca A'râf suresinin 26. ayetinde geçen "libâsü't-takvâ" (takva elbisesi) sözü de hemen hemen bütün müfessirlerce hayâ şeklinde yorumlanmıştır. Sevgili Peygamberimiz, "Hayâ bütünüyle hayırdır" (2) "Hayâ sadece iyilik getirir" (3). "Dört haslet Peygamberlerin sünnetindendir. Hayâ, güzel koku sürünmek, misvak kullanmak ve evlenmek" (4), "Hayâ imandandır"(5), "Her dinin bir ahlâkı vardır; İslâm'ın ahlâkı da hayâdır" (6) buyurmak suretiyle hayânın Müslümanların en belirleyici ahlâkî nitelikleri ve değer ölçüleri arasında bulunması gerektiğini ifade etmiştir. Ayrıca "Utanmıyorsan dilediğini yap" (7) hadisi şerifi de hayânın kötülüklerden alıkoymada ne denli güçlü bir duygu olduğunu ortaya koymaktadır. Türkçede ise ar kelimesi genellikle hayânın eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır asıl önemli ve etkilenmemiz gereken “Allah’ü Teala bir kulunu helak etmek istediğinde önce hayayı ondan alır “ (8) “haya ile iman birbirine çok yakındır bir arada cem olurlar bunu için biri kaldırıldı mı diğeri de kaldırılmış olur” (9) hadisi şerifidir , peki bu duygunun kişinin kendisinde olduğunu anlaması çok mu zordur .
Cenabı Allah ın bir kuluna en büyük cezası ondan hayayı almasıyla olur, o kul artık utanma duygusunu kaybetmiş,yaptığı utanılacak şeyleri kendine uygun,hatta utanılmaz halde görmeye başlar, bu durum ne kadar acı dır ki Allahüteala nın sevmediği bir kul olmuş haya ve onun aslı imanı kaybetmiş duruma düşmüştür
Günümüzde bu tür durumlarla karşılaşmak artık o kadar normalleşmiş ki, bizler bile utanılması gereken bazı olaylara normal gözüyle bakmaya başladık, aslında Mukallidi olmamız,izinden gitmemiz ve ya gittiğimizi saydığımız kişiler nasıl bir haya yaşamışlardır bunu iyice anlamamız gerekmektedir
Beni en çok etkileyen olaylardan biri hz fatıma ra ın bir soruya verdiği cevap olmuştur
hz fatıma ya sordular Ya Fatıma en hayırlı kadın kimdir? “Başka erkeklerin hayallerinde gezmeyen kadın, Hayırlı kadın namahremlerin hayallerine düşmeyen, hayallerde kirlenmeyen, hayalleri kirletmeyen kadın dır” işte bu cevap ancak Rasulullah ın tedrisatından cıkmış birinin verebileceği bir sözdür ,kendisi vefatından önce vasiyet ediyor ki beni gece gömün ve hz ali ile hz Abbas ra ın kendisini mezara koyması istiyor ne güzel bir hayadır ki bırakın hayatta olmayı vefatlarında bile kimsenin kendisin görmemesini istemiyor
İşlemiş olduğumuz , yaptığımız hata ve kusurları övünme gibi anlatılmaya başlanılan bir toplum olmamız, haya duygularımızın körelmeye başladığının en önemli göstergelerinden biridir, içki kullanan birinin “akşam öyle çok içtik “ diye başlayan bir cümle kurması,yaptığını sanki bir övünç kaynağı gibi anlatması,haya duygusunun ne kadar azaldığının bir belirtisidir . Sevgili peygamberimiz bir hadisi şerifinde öyle bir zaman gelir o zamanda adam hanımı ile arasında geçen hayatı gündüz utanmadan anlatır yine o zamanda kadın erkeği ile yaptığını gündüz anlatır sakın siz böyle yapmayın bu anlatılanların misali şeytan gibidir ( 10) buyurmaktadır oysa bırakın hanımları,zina yapan bir erkek bile bunu övünerek anlatmaktan çekinmez hale gelmiş, genel itibari ile bakıldığında İslam dan uzaklaşmış bir toplum haya duygusunu da yavaş yavaş kaybetmeye başlamıştır
En güzel şey ,kişinin kendisini kendi terazisi ile tartması olur, ama terazisi bozuk olan biri her defasında mutlaka yanlış tartacaktır, kendi yaptıklarımıza bir kılıf uydurmaya çalışmak, gerçeği görmemezlikten gelmekse ,gerçeği görmek istememek de tövbeyi nasıl geciktirirse, tövbeyi geciktirmek te cehenneme o kadar yaklaştırır
Haya o kadar geniş açılı bir duygu ki anlatmakla bitmez ,bazı büyüklerimizin hayatlarından kesitler okurken, kendi kendilerinden bile haya ettiklerini öğreniyoruz, bu ne güzel bir duygudur , hz ali ra “insan örtünmesi gerekli yerlerini mazeretsiz açarsa yanındaki melekler o anda ondan kaçarlar ve onu muhafaza edemezler buyuruyor” yani bırakın başkalarının görmesini yalnızken dahi haya yı elden bırakmayın demek istiyor ,ebul hasen il eşari hazretleri “banyomu karanlık bir odada yapıyorum ama utancımdan belimi doğrultamıyorum” buyuruyor bu sözün inceliğini anlamak istersek kendi hayamız hakkında üzücü sonuçlara varmamız içten bile değil,tabi anlattığımız bu büyüklerimizin hayasına ulaşmamız imkansız ama en azından bilelim ve hayatımızı ona göre idame ettirmeye çalışalım


İnsanın haya perdesi yırtılınca yaptıklarının hesabını vermekten korkmaz hale gelir insanların onu kınamasından çekinmez.hayasızlık hayasızlığı körükler ve Allahüteala’nın sevmediği bir kul oluverir , insanların malını yemekten utanmayan, ırzlarını çiğnemekten utanmayan, verdiği sözü tutmayan, vazifeyi ifa etmenin şuurunda olmayan, eşyada hıyanet etmekten ar duymayan birisine iman nasıl emanet edilebilir?


Haya etmenin güzel olduğu birçok yer vardır. Müslüman, konuşunca ağzını kötülüklerden, dilini çirkinliklerden, insanları ayıplamaktan vazgeçmelidir haya ile yaşamayı dilemeli hayasızlıktan da Allaha sığınmalıdır




1 (Bakara, 2/26; Kasas, 28/25; Ahzâb, 33/53
2 Müslim, İmân, 61; Müsned, V/426, 427
3 Buhârî, Edeb, 77; Müslim, İmân, 60
4 Tirmizî, Nikâh, 1; Müsned, V/421
5(Buhârî, İmân, 16. Edeb, 77; Müslim, İmân, 57-59
6 İbn Mâce, Zühd, 17; Muvatta, Hüsnü'l-Hulk, 9
7 Buhârî, Enbiyâ, 54; Edeb, 78; Ebû Dâvûd, Edeb, 6
8.İ Mace
9, Hakim
10 Camiu’s-sagır 805

Vahit Koç

Sizin Makaleleriniz