Bölümler | Kategoriler | Konular | Üye Girişi | İletişim

Denizalticiligimizin ‘babasi’ da Abdulhamid HAN cikti

Denizalticiligimizin ‘babasi’ da Abdulhamid HAN cikti

Bugunku geriligimizi aciklamak icin ofkemizi dilsiz ve savunmasiz birakilmis gecmisin kuyusuna bosaltmak kolayimiza gelir.

Uygarlik trenini kacirdigimiz, Batiya kapandigimiz, dunyadaki gelismelere gozlerimizi kapadigimiz icin bugun karanliklar icerisinde yasamak zorunda kaldigimizi soylemek bazilarinin en hosumuza giden muhabbet mevzulardandir.

Cogumuz bilmeyiz ama denizalti filomuz, dunya denizalticilik tarihiyle yasittir. Daha dogrusu, dunyada denizalti olarak uretilen savas gemilerinin ilki olmasa bile, ikinci ve ucuncusunun siparisini biz vermistik. ‘Dunya teknolojide dev adimlarla ilerlerken Osmanli uyuyordu’ diyenler kulaklarini acip okusunlar bu yaziyi.

25 Temmuz 1885’te Londra’dan Osmanli Bahriye Nezareti’ne bir mektup postaya verilir. Mektubu gonderen kisi, unlu Isvecli silah ureticisi Nordenfelt’tir. Mektupta Kopenhag yakinlarinda, yaptigi denizalti gemisinin bir dizi “resmî deneyleri”nin gerceklestirilecegi ve Bahriye Nezareti’nden bir gorevli bu denemelerde hazir bulunmayi arzu ederse, denemelerin zamaninin ona gore ayarlanacagi belirtilmektedir. Denemelerin agustosun ilk veya ikinci haftasina yetisecegi notu da mektuba eklenmistir.

Gerci denemeler ancak ekim ayinda yapilabilmistir ama gercekten de cok ust duzeyde bir katilim olmustur: Rus Cari ve Caricesi, Danimarka Kral ve Kralicesi, Galler Prensi ve Prensesi… Japonya’dan Brezilya’ya kadar tam 35 devletin devlet adamlarinin veya askerî temsilcilerinin katildigi denemelerde Osmanli Devleti’ni eski Berlin Atasenavali (deniz atasesi) Binbasi Halil Bey temsil etmistir. Sonucta “Nordenfelt I” adli bir numarali denizalti savas gemisi Yunan bahriyesine girmistir. Halil Bey’in Istanbul’a gonderdigi raporda denizalti gemisinin su haliyle yeterli olmadigi, surati artirilir, gerekli torpidolarla donatilir, satin alan devlet tarafindan eksikleri tamamlanirsa, dahasi, pek cok tecrubeden gecirildikten sonra uygun hale gelmis olacagi belirtilmistir.

Ancak Istanbul’da denizaltilara asil merak salmis olan kisi, II. Abdulhamid’dir ve sultan, ne yapip edip bu yeni icadi Osmanli donanmasina kazandirmakta kararlidir. Kararlidir, cunku Abdulhamid’in tehdit algilamasina gore, Yunanlilarin denizalti gemisini satin almalari, Osmanli ticaret ve savas gemileri icin potansiyel bir tehlike anlamina gelmektedir.

Basbakanlik Arsivi’nde bulunan bir Irade-i Seniyye’de hicbir devlette simdiye kadar emsali olmayan denizalti gemisinin Yunanlilarca satin alindigi, buna mukabil, eksikleri giderilmis ve bir degil, uc torpido atacak cinsten iki denizalti gemisinin, tanesi 11 bin sterlinden satin alindigi belirtilmektedir. Bu acelenin sebebi olarak Yunanlilarin, sirtini dayadigi Ingiltere’nin tesvikiyle en kisa surede Osmanli Imparatorlugu’na karsi harekete gececegi gosterilmektedir.

Ancak Yunanlilar, Osmanli kuvvetleriyle karadan basa cikamayacaklarini bildiklerinden, demektedir Abdulhamid, denizde Sahil, Adalar ve Selanik cihetine gidecek nakliye gemilerimize ve donanmamiza mudahale edip onlara darbe vuracaklardir. Vesika, Abdulhamid’in deniz kuvvetlerine verdigi onemi oldugu kadar teknolojik gelismelere duydugu yogun ilgiyi gostermesi acisindan da sasirticidir.

Ilk Turk denizaltisinin montaji Taskizak tersanesinde tamamlandiginda tarihler 6 Eylul 1886’yi gostermektedir. 1887 Subat’inda denize indirilebilen bu ilk denizaltimiza “Abdulhamid” ismi verilmisti. Ilk testler Halic’te gerceklestirildi. “Abdulhamid”, deniz yuzeyinin hemen altinda calisiyor ve suya tamamiyle batamiyordu ama hizli ve iyi idare edilmeye musaitti. Yine de dunyada uretilen ikinci denizalti gemisi, bekleneni tam olarak verememisti.

Bunun uzerine geminin Ingiliz muhendisi Garrett apar topar Istanbul’a cagirildi ve Abdulhamid’in Nordenfelt adli silah fabrikatoru tarafindan aldatilmadigindan emin olmak istedigi hatirlatildi. Padisah, kendisinde dunyanin en mukemmel denizalti torpidobotu olsun arzu etmekteydi.

Agustos 1887’de tamamlanan ve Ocak 1888’de denize indirilen Abdulmecid adli ikinci denizaltimiz ise Halic’ten cikmis, Sarayburnu akintisini gectikten sonra Izmit’e goturulmus, gerek seyir, gerekse dalma ve torpido atma denemelerini basariyla bitirdikten sonra is sozlesmenin tamamlanmasina gelmis.
Boylece dunyada ilk torpido atan denizalti unvani, iki numarali denizalti gemimiz “Abdulmecid”in olmustur.


Gerci “Abdulhamid” ve “Abdulmecid” ilk ve oncu olmanin butun acemilik ve ilkelliklerini de beraberlerinde tasimaktaydilar. Ilk torpido firlatma denemelerinden hasar gormuslerdi ve derhal bakima alindilar. Daha sonra da Halic’e cekildiler. Osmanli donanmasinda bulunmalari bile yeterliydi ve galiba alinmalarindaki asil amac da buydu : Yunanistan’a ve onun sirtini dayadigi Rusya ve Ingiltere’ye aba altindan sopa gostermek.

Tabii yeni bir teknolojik icad her zaman fos cikma riski tasidigindan, Sultan Abdulhamid, bu ilk iki denizalti gemimizin 22 bin Sterlin tutan toplam bedelini devletin kesesinden degil, bizzat kendi cebinden odemistir. Sozum ona denizcilige dusman bir padisah, neden durup dururken, ustelik kendi cebinden denizalti yaptirsin ve bunu donanmamiza bagislasin ve dunyadaki bircok ulkeden once denizalti filosu kurma yonunde bir hareketi baslatmis olsun?

Denizalticiligimizin babasinin, denizcilige onem vermedigi ve donanmamizi Halic’te curumeye terk ettigi icin onune gelenin sucladigi II. Abdulhamid han olmasi, bazilarinin yuzunu kizartmali ama nerde?

(Mustafa Armagan-Zaman)

Osmanlı Tarihi