Bölümler | Kategoriler | Konular | Üye Girişi | İletişim
YÜCE ALLAHâI TANIMADA, ESMAÜâL HÜSNAâNIN ÖNEMİ
YÜCE ALLAHâI TANIMADA, ESMAÜâL HÜSNAâNIN ÖNEMİ
Halit ÖZDÜZEN*
Araştırmacı-Yazar
Her varlık kendi özellik ve nitelikleri ile bilindiği gibi, Yüce Allah da sıfatları ile bilinmektedir. âDe ki, hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu ?â Ayetiyle bileni, bilmeyenden ayırmıştır. Bilmeyenin inancı kültüre bağlı olarak meydana gelirken, bilen tahkiki imana erişip, en güçlü iman olan âyakineâ yönelmektedir! Nebi, Veli ,Sıddık ve Şehitlerin imanı olan bu iman, depremde yıkılmayan sağlam binalar gibi, her tür sarsıntıda ayakta kalabilmektedir!...
Allahâın (C.C.) Zatıyla ilgili Kurâanâda birçok ayet bulunmakta olup,bunlardan bazıları mealen şöyledir: âAllah kendisinden başka İlah olmayandır. En güzel isimler yalnızca Oâna mahsustur.â(Tâha 20/8) âAllah göklerin ve yerin nurudur.â(Nur 24/35) âAllah...Oândan başka ilah yoktur. O, Hayy ve Kayyumdur.(Al-i İmran 3/2) âAllah, her şeyin yaratıcısıdır.O her şeye vekildir.â(Zümer 39/62) âDe ki O Allah birdir.Allah Samedâdir. Onun hiçbir şeye ihtiyacı yoktur;ama her şey ona muhtaçtır. O, doğurmamış ve doğurulmamıştır. Ve hiçbir şey Oânun dengi değildir.â(İhlas 112/1-4), âO, Evvelâdir, Ahirâdir, Zahirâdir, Batınâdır. O, her şeyi bilendir.â (Hadid ,57/3)
Yukarıda geçen: Nur olduğunu inzal ettiği, Nur Suresi 35.Ayetiyle, Zatının Nur ve varlıkların ana kaynağını da Nur olarak açıklamaktadır. Allahâın güzel isimlerinden birisi de âen-Nurâ dur. Al-i İmran Suresi 2. Ayette kendisinden başka İlah olmadığını, her şeyin varlığının kendine bağlı olup,Zatının diri (canlı) olduğunu bildirmektedir. İhlas Suresinde ise: âDe ki, Allah birdir.âAyetiyle, Vahdaniyetini, tekliğini ve eşsiz bir olduğunu vurgulamakta;Samed olarak, hiçbir şeye ihtiyaç duymadığı gibi hiçbir kimseye muhtaç olmadığını, yarattığı varlıkların tamamının zatına muhtaç olduğunu belirtmektedir. Kendisini -doğurarak veya başka türlü- hiçbir varlık meydana getirmediği gibi Zatı Akdesi de varlıkları doğurarak meydana getirmemiştir. (Bu ayette haşa â İsa Allahâın oğludur.â diyen Hıristiyanlara yalanlama bulunmaktadır.) O, yarattıklarının hiçbirine benzememekte; biri, bir kısmı, ya da tamamının kendinin misli ve benzeri olmadığını özellikle betimlemektedir. Yüce Allahâın böyle bilinip, Oâna bu özellikleri ile inanmak gerektiğinin bilinmesi için, Peygamber Efendimiz tarafından bu Ayete İhlas ismi verilmiştir. Hadid Suresinin 57.Ayetinde: Evvel olarak bütün varlıkların evveliyatından çok evvel, yani ezel ezelde var olduğunu, Ahir olarak, bütün sonlardan daha son, ebeden, ebed yani âsonsuz zamanın, olmayan sonuâ olduğunu, zahirde(dışta), batında(iç alem) -âEmir Alemindeâ- ne varsa kendisiyle kaim(bağımlı) olup ve kendine dayandığını vurgulamaktadır. Son ayette ise her şeyin kendi ilmi ve bilgisi dahilinde olduğunu bildirmektedir. Varlığını zikrettiği ayetler bunlarla sınırlı değildir; Mürşid-i Azam olan Yüce Kurâanâın her suresinde, Zatı ve güzel sıfatları anlatılmaktadır.
Rabbâi tanıyıp, öğrenerek yakınlaşmanın şartı: Sıfatlarını bilerek ibadet edip, onları tefekkür ederek, Zatını zikredip Oâna yakarmaktan geçmektedir. Sıfatlar âOânun Güzel İsimleriâ olarak Kuraâanâla inzal olduğu gibi Buhari,Tirmizi ve İbn-i Maceânin kitaplarına aldıkları Hadislerde de zikredilmiştir. Hadis literatüründe en çok hadis rivayet eden zat olarak bilinen Ebu Hureyreâden nakledilen: âAllahâın doksan dokuz -yüzden bir eksik- adı vardır.Bunları anlayarak, ezberleyip sayan (zikreden) Cennete girer.Allah tektir teki sever.â( Buhari) Tirmiziânin ise Ebu Hureyreâden naklettiği bir rivayette:â Cenab-ı Hakkâın doksan dokuz ismi vardır, kim onları özümseyerek ezberlerse Cennete girerâ şeklindedir.
Hadis ilminin İmamları olarak zikredilen ve aynı asırda ayrı,ayrı şehirlerde yaşamış bulunan Tirmizi ve İbni Maceânin aynı kaynaktan naklettikleri Hadisâin metinlerinin başlangıç kısmı yaklaşık aynı olmakla beraber,ancak biri birinden değişik 25 Esma içermekte, böylece sayının 99âla sınırlı olmadığı anlaşılmaktadır. Aslında Hadislerin lafzına(sözlerine) bağlanıp kalmak doğru değildir. Aslolan o cümleden Resulullah Efendimizin ne demek istediğinin anlaşılmasıdır. Unutulmaması gereken, Efendimizin sözlerinin bir bölümünün muhatabı, yaklaşık Üç-Beş yüz kelimeyle konuşabilen Bedevilerdi. Hadis uzmanı Prof. Dr. İbrahim Cananâın bu doğrultudaki düşünceleri konumuza ışık tutmaktadır: âHadisleri okurken, metnin lügâti(sözlük) manasına bağlanıp kal-maktan ziyade, Resulullah Efendimizin (S.A.V) asıl kastını tefekkür et-mek, araştırmak daha uygundur.Ancak bunu yaparken, Bâtınilerin yaptığı gibi işi ifrata götürüp,İslâmâın umumi prensiplerine ters düşen tevillere kaçmak da doğru değildir.Cenab-ı Hakkâın ihlas ve iyi niyet sahiplerini daima doğruya hidayet edeceğine inanabiliriz.Şu halde bize düşen aşkla, samimiyetle Resulü Ekremâi anlamak için adım atmak,gayret göstermektir.Bu bahçeye giren istediği daldan meyve alamasa da, nasipsiz kalmaz,ulaşacağı dallar bulabilir.Bütün iş, sepeti doldurmak arzusuyla Sünnet bahçesine girmektir. Rahmet-i Rahman kimseyi boş çevirmeyecek kadar zengindir, engindir.â (Hadis Usulü Tarihi, Akçağ Yay.1998/Ank)
Altı Hadis İmamından biri olan Ahmed bin Hanbelâin aldığı Hadis-i Şerifte de, Yüce Allahâın sıfatlarını Doksan Dokuzla sınırlanamayacağını göster-mektedir.: â Ya Rabbâi sana, senin isimlerinin hepsiyle niyaz ederim. O isimler ki, sen Zatâı Bariâni onların hepsiyle anmışsındır.Kitaplarında inzal buyurmuş,yahut bir peygamberine öğretmiş,veya ezeli gayb ilminde kendin için seçmişsindir.â
Tarihi gelişim içerisinde,Esmââül Hüsna konusunda kitap ve şerh yazan değerli otoriteler,İbni Maceânin tespitlerine değinmişlerse de, özellikle Tirmizi Hadisiâni kaynak alarak şerh etmişlerdir. Hadislerde zikredilen isimlerin Kurâanâda çoğu açık geçmekte olup, zaten sıhhatine bu nedenle hükmedil-miştir. Halk arasında Esmaüâl Hüsna denildiğinde, bu Hadis anlaşılmakta,o nedenle bazı Müslümanlar, Allahâın Güzel İsimlerinin 99âla sınırlı olduğunu sanmaktadırlar!...
Tirmiziânin Sünenâine aldığı isimler: er-Rahman, er-Rahim,el -Melik, el- Kuddüs ,es-Selam, el-Müâmin, el-Müheymin,el-Aziz, el-Cebbar, el-Mütekebbir, el-Halik, el-Bari, el-Musavvir,el- Gaffar, el-Kahhar,el-Vehhab, er-Rezzak,el-Fettah,el-Alim, el- Kâbiz(Kabid), el-Bâsit, el-Hâfid,er-Râfi,el-Muizz,el-Muzill,es-Semi,el-Basir,el-Hakem,el-Adl,el-Latif, el-Habir,el-Halim,el-Azim, el-Gafur, eş-Şekur, el-Aliy,el-Kebir,el-Hafiz,el-Mukit, el-Hasip,el-Celil,el- Kerim,er- Rakib,el-Mucib, el-Vâsi, el-Hakim, el-Vedud, el-Mecid,el-Bâis, eş-Şehid,el-Hakk, el-Vekil,el-Kaviy, el-Metin,el-Veli,el-Hamid,el-Muhsi,el-Mübdi,el-Muid,el-Muhyi,el-Mümit,el-Hayy,el- Kayyum, el-Vâcid, el-Mâcid, el-Vâhid, el-Ahad,es-Samed, el- Kâdir,el- Muktedir,el-Mukaddim, el-Muahhir, el-Evvel, el-Âhir, ez-Zahir, el-Batın,el-Vali,el-Müteâli, el-Berr, et-Tevvap, el- Müntakim,el- Afüvv, er-Raûf, Maliküâl-Mülk, Züâl Celali Veâl İkram, el-Muksit,el-Cami,el-Gani,el-Muğni, el-Mani, ed-Darr, en-Nâfi, en-Nûr, el- Hadi, el-Bedi,el-Baki,el-Varis,er-Reşid, es-Sabur
âO, yaratan, kusursuzca var eden,şekil veren Allahâtır. En güzel isimler Oânundur. Göklerde ve yerde olanlar Oânu zikretmektedir. O,Aziz ve Hakimdir. (Haşr 59/24)
Kurâan-ı Kerimâde açık-seçik isim ve sıfat olarak geçen geçen ve birçok araş-tırmacı ve ilim otoritesinin üzerinde ittifak ettiği, Allahâu Teâlaânın bilinen i-simlerinden, bazılarını şöyle sıralayabiliriz :
1-ALLAH. C.C., 2-El-RAHMAN, 3-Er-RAHİM. ,3-Er-RABB, 4-El-MELİK /El-MALİK, 5-El-MUHİT,6-El- KADİR, 7-El-ALİM, 8- El-HAKİM, 9-El ALLAM, 10-Et-TEVVAP, 11-El-BARİ, 12-El-GAFUR, 13-El-BASİR /BASAR, 14-El-NÂSİR, 15- El-VASİ, 16-El-BEDİ, 17-Es-SEMİ,18-El-AZİZ,. 19-El-RAUF, 21-El-KARİB, 22-El HABİR, 23-El-HAYY, 24-El-KAYYUM, 25- El-ALİ /ALİY/ ÂLÂ, 26-El-AZİM , 27-El-VELİ, 28-El-GANİ ,29-El-HALİM, 30-El-HAMİD, 31-El-VEHHAB,. 32-El-CAMİ, 33-El-İLAH., 34-El- MALİKÜâL MÜLK, 35-El-LATİF,. 36-En-NÂSİR, 37-El-VEKİL, 38-Er-RAKİB, 39-El-HASİB,. 40-El-KEBİR/EKBER, 41- El-AFÛV, 42-El-MUKİT , 43-El-VAHİD, 44-Er-REZZÂK, 45-El-FÂTIR, 46- El-KAHİR, 47- El-KÂDİR,. 48-El-HAKK, 49-El-FÂLIK, 50-El-HALİK/HALLAK/HALIK, 51-El-HAKEM, 52-El-MEVLA, 53-Eş-ŞEHİD/ ŞAHİD, 54-El-HAFİZ/HAFIZ,. 55-El-MUCİB, 56-El-MECİD /MACİD, 57-El-VEDUD, 58-El-MUSTEÂN, 59- El-GALİP, 60-El- KAHHAR., 61-El-MÜTEALİ, 62-El-VALİ, 63-El-ŞEDİD, 64-El-VARİS, 65-El-HALLAK / HALİK, 66-ElâBERR, 67-El-MUKTEDİR, 68-El-HAFİ, 69-El-HADİ ,70- Es-SADIK, 71-El-MÜBİN, 72-En-NUR, 73-El- KERİM/ EKREM, 74-El-MUHYİ, 75-El-MÜNTAKİM /MÜNTEKİM, 76-El-FETTAH, 77-Eş-ŞEKUR/ ŞAKİR, 78-El-KÂFİ ,79-El- REFİ, 80-ZUâL ARŞ - REBâÜL ARŞ, 81-El- KAVİ/KAVİYY, 82- El-METİN, 83- ZÜâL CELALİ VEâL İKRAM, 84-El-EVVEL,85-El-ÂHİR, 86-Ez-ZAHİR, 87-El- BÂTIN, 88- Es- SELAM, 89-El-MÜâMİN, 90-El-MÜHEYMİN, 91-El-CEBBAR, 92-El-MÜTEKEBBİR, 93- El-MUSAVVİR, 94-El-EKREM, 95-El-AHAD, 96-Es-SAMED, 97-El-BAKİ, 98-El-ADİL,99-El-CELİL/CELAL, 100-El-DEYYAN, 101-El-HANNAN, 102-El- KABİZ, 103-El-BASIDU, 104-El-MÜTEKELLİM, 105-El-MANİ, 106-El-MENNAN, 107-El-MÜBDİ, 108-El-MUĞNİ, 109-El-MUZİLLU, 110-El-MUâİZZ, 111-En-NAFİ, 112-Es-SUBHAN, 113-El- EBED ,114-El-FERD, 115-El-GAYYUR, 116-El-MÜRİD, 117-El-DAİM, 118- Eş-ŞAFİY.
Yapılan araştırma çerçevesinde bazı isimlerin, birkaç ve hatta onlarca ayette geçtiği gibi, Er-Rahim isminin 114 surede zikredildiği belirlenmiştir . Yukarıda değindiğimiz gibi, Allahâın İsimleri bu kadarla sınırlı değildir. Kurâan tefsiri konusunda uzmanlaşmış bazı zatların, 313 isim belirlediklerine dair rivayetler yanında, Allahâu Taalaâya sonsuzluk ifadesi olarak â1001 ismi hürmetineâ yakarmak, dua literatürümüze de girmiş bulunmaktadır!...
Kurâanâda, âİsimlerin en güzeli Allahâındır. Öyleyse Oânu bunlarla zikredin...â* (Araf 7/180) âDe ki, ister Allah diye âzikredin- çağırın, ister Rahman diye çağırın,hangi güzel isimlerle çağırırsanız Oânundur...â (İsra 17/110) Zikirle ilgili , âAyık olunuz, kalpler ancak Allahâın zikri ile itminan bulur. (Rad 13/28)
Allahâa en güzel yakarış, Oânun Yüce sıfatları ile yapılanıdır. Rabbâi anmanın en anlamlısı ise, Oâna Kurâanâda Peygamberlerin dilinden zikre-dilen, içerisinde Esmaüâl Hüsnaânın geçtiği özel dualarla sunulandır.
Ya Rabbi, bizleri de bütün güzel sıfatlarını tanıyıp; onlarla seni tefekkür ve zikrederek , amel ve ibadetlerinde sana hiçbir şeyi ortak koşmayan, aşık ve sadıklar zümresine dahil eyle!â¦
* Sosyo-kültürel konularda birçok araştırması bulunan Özdüzenâin Kitaplarından Aşk Yolcusu/Tarikatlar ve Alevilik, Tasavvuf Yolcusu/Mevlana ve Mevlevilik( Ötüken Yayınları/İst.) ve Esmaüâl Hüsna ( Beyaz Kule Yayınları/Ank.) yayımlanmış olup; çok sayıda şiir, makale ve denemesi gazete, dergi ve Internet sitelerinde yayımlanmaktadır. Şiirlerinden bir bölümü çeşitli formlarda bestelenmiş olan yazarın diğer araştırmaları yayıma hazırlanmaktadır.
Teşekkürler, bu konuda ne anlatılırsa anlatılsın, yeterli olmaz ve bu sırları anlatabilecek dil kelime bulunmaz.
Bu isimleri insana da vermiştir onu seyretmeli, sanki Rabbi seyreder gibi , Tabiki yetmez ....
İnsanı okumalı , kitap okur gibi, mümkün mü?
Neden ? işte sana bir sebep, kainat bir sır ise, insan sırlar üstü, insanı anladıysan sırlar çözülür , hele değer verirsen
Yaratandan dolayı, çözülmesi kolay olur ondan dolayı.
Rabbim harika, küçücük bir canlıyı ele al, onun için gerekli herşeyi yaratmış, ince ince düşünmüş, peki insan?
İnsan en güzeli, en mükemmel, en harika olanı , olmalı Neden ? Çünkü ona değer vermiş, onu Yaratan.