Bölümler | Kategoriler | Konular | Üye Girişi | İletişim

Altı kaval üstü şeşhane (Atasözlerimiz 2)

Parçalan birbirine benzemeyen ve uygun olmayan,
dolayısıyla bir işe yaramayan aparatlar hakkında veya
giyim kuşam konusunda birbirine uymayan ve yakışmayan
kıyafetler İçin altı kaval üstü şeşhâne deyimini kullanırız.
Buradaki şeş-hâne kelimesinin İstanbul'da bir semt adı olan Şişhane
ile herhangi bir alâkası yoktur ve Şişhane söylenişi yanlıştır. Çünki şeş-hâne
diye namlusunda altı adet yiv bulunan tüfek ve toplara denir. Yivler mermiye bir ivme
kazandırdığı için ateşli silahların gelişmesinde önemli bir yere sahiptir. Evvelce kaval
gibi içi düz bir boru biçiminde imal edilen namlular, yiv ve set tertibatının icadıyla
birlikte fazla kullanılmaz olmuş ve gerek topçuluk gerekse tüfek, tabanca vs.
ateşli silahlarda yivli namlular tercih edilmiştir. Merminin kendi ekseni
etrafında dönmesini ve dolayısıyla daha uzağa gitmesini sağlayan
yivler bir namluda genellikle altı adet olup münhani (spiral)
şeklinde namlu içini dolanırlar. Altı adet yiv demek,
namlunun da altı bölüme (şeş hâne = altı dilim) ayrılması demektir ki
halk dilinde şeşâne (şişane değil) şeklinde kullanılır.

Bu izahtan sonra üstü kaval, altı şeşhâne biçiminde bir silah olmayacağını söylemeyi
zaid addediyoruz. Çünki kaval topların attığı gülle ile şeşhânelerden atılan mermi farklıdır.
Keza kaval tüfekler ile fişek atılırken şişhane namlulu tabancalardan kurşun atılır.
Bu durumda bîr silah namlusunun yarısına kadar kaval, sonra şişhane olması da
mümkün değildir. Ancak yine de vaktiyle bir avcının, yivlerin icadından sonra çifte
(çift namlulu) tüfeğinin kaval tipi namlularının üst kısımlarını teknolojiye uydurmak için
şeşhâne yivli namlu ile takviye ettiğine dair bir hikâye anlatılır. Hattâ bu uydurma tüfek
öyle acayip ve gülünç bir görünüm almış ki diğer avcılar uzunca müddet kendisiyle alay etmişler
ve "Altı kaval üstü şeşhâne / Bu ne biçim tüfek böyle" diyerek kafiyelendirmişler.
O günden sonra halk arasında bu hadiseye telmihen birbirine zıt durumlar için altı kaval üstü
şeşhâne demek yaygınlaşmış ve giderek deyimleşerek dilimize yerleşmiştir.....

Atasözleri